Żeliwo

Żeliwem nazywa się stop żelaza z węglem i innymi domieszkami, jak krzem, mangan, fosfor i siarka. Procentowa zawartość węgla w stopie wynosi 2-H3,6%. W praktyce rozróżnia się żeliwo białe, szare, stopowe i ciągliwe.

Żeliwo białe zawiera węgiel w postaci cementytu, który, podobnie jak w surówce białej, daje biały przełam żeliwa – stąd jego nazwa. Żeliwo to ma budowę gruboziarnistą, jest kruche i bardzo twarde dlatego nie nadaje saę do obróbki mechanicznej. Ponadto przy odlewach źle wypełnia formy i wykazuje duży skurcz po ostygnięciu. Z tych względów jego zastosowanie jest ograniczone. Używa się go na odlewy tych elementów maszyn i urządzeń, których powierzchnie powinny być odporne na ścieranie, np. walce, drzwiczki do pieców, klocki hamulcowe.

Żeliwo szare zawiera węgiel w postaci grafitu, w wyniku czego przełom żeliwa ma barwę szarą i stąd jego nazwa. Ma ono budowę ziarnistą i jest kruche. Nie nadaje się do kucia, walcowania i przeciągania natomiast powszechnie stosuje się je na odlewy, gdyż po roztopieniu jest rzadko-płynne, a odlewy można łatwo obrabiać na obrabiarkach.

Właściwości żeliwa zależą głównie od procentowej zawartości węgla i szkodliwych domieszek, przede wszystkim siarki i fosforu. Gęstość żeliwa wynosi około 7,7 g/cm3, temperatura topnienia 1135-=-1400°C. Charakteryzuje się dużą wytrzymałością ,na ściskanie, a małą na rozciąganie i udarność. Żeliwa szarego używa się do produkcji rur, różnego rodzaju zasuw i zaworów, kotłów ogrzewczych, grzejników itp.

Żeliwo stopowe. Zależnie od rodzaju składników sto- owanych dodatkowo przy wytopie żeliwa rozróżnia się żeliwa topowe: krzemowe, manganowe, aluminiowe, niklowe i eloktro- owe. Odznaczają się one dobrymi właściwościami mechaniczny- mi, dużą odpornością na korozję i wysoką temperaturą. Żeliwa stopowe stosuje się w produkcji odlewów kwaso- i zasadoodpor- nych, żaroodpornych oraz o innych właściwościach specjalnych.

Żeliwo ciągliwe nie jest gotowym materiałem odlewniczym otrzymuje się je w wyniku wyżarzania w skrzyniach żeliwnych gotowych odlewów z żeliwa białego obsypanych sproszkowaną rudą żelaza, W czasie żarzenia tlen zawarty w rudzie odwęgla żeliwo, które staje się ciągliwe. Dzięki właściwościom mechanicznym żeliwo ciągliwe zajmuje pośrednie miejsce między żeliwem szarym a stalą. Stosuje się je do wyrobu różnych drobniejszych części, jak np. łączników używanych przy montażu instalacji wodociągowych i gazu oraz różnego rodzaju nakrętek skrzydełkowych.